Śmierć od wieków stanowi wielką tajemnicę. Stąd również tak wiele związanych z nią zwyczajów, które mają ulżyć zarówno duszy zmarłego, jak i jego bliskim. Chociaż dzisiaj przesądy dotyczące śmierci spotykane są coraz rzadziej, niektóre z nich nadal pozostają żywe. Jakie wierzenia dotyczące umierania i pogrzebu znane są w Polsce?
Rytuały przed śmiercią
Gdy śmierć bliskiej osoby jest spodziewana, wówczas psychicznie szykuje się do niej cała rodzina. Tym przygotowaniom towarzyszyć mogą też różne zwyczaje.
Podobnie jak kiedyś, tak i dzisiaj do umierającego wzywa się księdza na tak zwaną Ostatnią Posługę, czyli Ostatnie Namaszczenie. Ksiądz spowiada wtedy zmarłego, podaje mu Komunię Świętą i namaszcza go. Zgodnie z tradycją osobie umierającej wsadza się również do rąk świecę – gromnicę.
Inny przesąd mówi, że przed śmiercią należy spełniać każdą zachciankę umierającego, ponieważ wtedy, gdyby tego nie zrobiono, jego dusza nawiedzałaby domowników w snach.
Przesądy dotyczące umierania
Odejście bliskiej osoby to tragedia całej rodziny. Popularne były i nadal są wierzenia, że odpowiednie postępowanie po śmierci pozwala duszy zmarłego na łatwiejsze przedostanie się do nieba.
Otwierano okna i drzwi, aby dusza opuszczająca ciało zmarłego mogła swobodnie wylecieć z domostwa. Zasłaniano lustra, aby nie przyglądała się ona swojemu odbiciu i nie pozostała w domu. Zatrzymywano też zegary.
W wielu regionach Polski nawet kilkadziesiąt lat temu znany był też zwyczaj obmywania ciała zmarłego i ubierania go przez współmałżonka, dzieci lub inne bliskie osoby. Następnie ciało składano w otwartej trumnie i palono przy nim świece aż do dnia pochówku. Organizowano również czuwania i modlitwy w domu zmarłego.
Zwyczaje związane z przygotowaniem do pogrzebu
Według dawnych zwyczajów zmarłego powinno się ubrać do trumny w nową odzież – specjalnie uszytą na tę okoliczność. Jej szwy nie powinny być zakończone supłami, by nie spowodować zapętlenia duszy w sprawy doczesne na ziemi.
Do trumny zmarłego wkładano jego różaniec, książeczkę pochodzącą z I Komunii Świętej, drobne pieniądze. Dodawano też inne ważne dla niego przedmioty, z którymi się nie rozstawał. Dzisiaj również jest to często kultywowany zwyczaj.
Trumna powinna być wyniesiona z domu tak, aby zmarły wychodził z niego nogami do przodu. Wynoszący powinni także stuknąć nią trzykrotnie w próg domu, by odgonić z niego śmierć.
Wierzono również, że pogrzeb powinien koniecznie odbyć się przed niedzielą, ponieważ w przeciwnym przypadku zmarły może zabrać ze sobą kolejną osobę.
Wierzenia dotyczące ceremonii pogrzebowej
Znany przesąd dotyczy kobiet ciężarnych – według wierzeń nie powinny one uczestniczyć w ceremonii, a jeżeli już muszą, nie powinny patrzeć na zmarłego w trumnie.
Kiedyś trumnę ze zmarłym posypywano solą. Nadal żywym zwyczajem jest natomiast sypanie trumny składanej do grobu garścią ziemi.
W kulturze słowiańskiej bliscy gromadzili się też na uczcie przy grobie zmarłego. Ta tradycja kultywowana jest do dziś w formie stypy, tylko zamiast goszczenia żałobników na cmentarzu urządza się spotkania pożegnalne w domach, lokalach.
